Köklü bir geçmişin ürünü olan ve çok zengin çeşitliliğe sahip Türk El Sanatları, maddi kültür varlığımızın en değerli belgeleridir. İnsanlığın çağlar boyunca yaratıp ürettiği kültür varlıkları gelişim ve değişim içinde sürekli olarak geleceğe aktarılırlar.
El sanatları bütün halk sanatları gibi, bir ulusun kültürel kişiliğinin en canlı ve anlamlı belgeleridir (Taciser Onuk,1988).
İnsanlar beğenilme güdüsü ile süsü ve süslenmeyi sevmiş, bunun için daima yenilik peşinde koşmuştur. Giydiği ve kullandığı eşyaları dikerken bezemek ve süslemek amacından el işlemeleri doğmuştur.
El sanatları ilk dönemlerde insanların beslenme, giyinme, barınma gibi temel ihtiyaçlarını, daha sonraki dönemlerde ve günümüzde ise insanların süslenme, yaşadıkları mekanları süsleme gibi kişisel zevk ve isteklerini karşılayan ürünler olarak üretilmiş ve üretilmektedir (Mustafa Arlı,1992).
Önceleri ihtiyacı karşılamak amacıyla, basit araç gereçlerle yapılan bu süslemeler zamanla birer sanat haline gelmiştir. Bu tarihsel süreç içinde, özellikle endüstrileşme ve toplumsal değişmeler sonucu el işlemeleri zamanla unutulmaya, yok olmaya başlamıştır.
Türkiye, her yöresi birbirinden farklı zengin el işlemeleri ile dolu bir ülkedir. Bu alanda tespit amacıyla çok sayıda araştırma yapılmış, ancak yaşatılması ve üreterek kullanılabilir duruma getirilmesi adına yeterli sayıda çalışma yapılamamıştır.
El işlemeleri yılın her mevsiminde ve günün her saatinde, her yaşta ve öğrenim durumunda, sağlam ya da özürlü bireylere iş olanakları sağlaması, materyal temininde ve işleme tekniklerinde dışa bağımlı olunmaması gibi özelliklere sahiptir.
Büyük sermaye ve tesis gerektirmeyen el işlemelerinin, bütün bu özellikleri göz önünde tutulursa, turistik eşya üzerine uygulanarak üretilmesi ve pazarlanması için verilecek eğitimin önemi ortaya çıkmaktadır.
İnsanların yer değiştirme hareketi olarak tanımlanan turizmde tatil olgusu ve bu tatilin geçirileceği yer önem taşır. Dolayısıyla turizmde tatilin geçirileceği yerlerde görülmesi, yaşanılması bir şeylerin tüketilmesi ön plandadır. Tüketim amaçlı gelen turistin beklentisi ise, yeni tanıdığı çevredeki halkın günlük yaşamında kullandığı onlara özgü bir ürünü hatıra olarak satın alıp götürmek ve kullanmaktır. Bu durumda istenilen ve tercih edilen ürün doğal olarak bir el sanatı olmaktadır (Hasan Olalı, 1987).
Günümüzde kullanılmadığı için yok olmaya başlayan el işlemelerinin, kolay taşınan, üretilebilir ve kullanılabilir ürünler üzerine uygulanarak pazarlanması ancak verilecek bir eğitim ile mümkün olabilir.
Eğitim, genel tanımıyla, bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişiklikler meydana getirme sürecidir. Planlanan eğitimde, kişiye bilgi ve beceri kazandırarak topluma yararlı ve üretken bireyler yetiştirmek esastır (Selahattin Ertürk, 1994).
Eğitim; bireylerin ve toplumun sosyal gelişmesini hızlandıran, ekonomik kalkınmasını destekleyen, milli kültür değerlerini koruyan, geliştiren, nesilden nesile aktaran, milli birlik ve bütünlüğü sağlayan faaliyetlerden biri ve belki de en önemlisidir (Metin Emiroğlu,1996).
Bir ülkenin zenginliği insanların verimli yeteneklerine ve bu yeteneğe uygun verilen eğitim düzeyine bağlıdır. Bu yüzden, her alanda kalkınabilme ve gelişebilme insan gücünün eğitim yoluyla yetiştirilmesiyle sağlanabilmektedir (Fatma Varış, 1994).
Kültürel ve tarihsel zenginlikle beraber, bozulmamış doğal bir yapıya sahip olan Sinop ilinde el sanatları oldukça gelişmiştir. El dokumacılığı ve el işlemeleri yanında, bıçakçılık, kotracılık gibi değişik el sanatları da mevcuttur.
Eski dönemlerde hazır giyim olmadığı için, giyim ve ev içi ihtiyaçları karşılamak amacıyla keten life, lif ipliğe, iplik dokumaya, dokumalar giyime ve eşyaya dönüştürülmüş, keten dokumalar serin tutması ve teri emmesi nedeniyle daha çok iç giyimde kullanılmıştır. İç giyim olarak yapılan kadın göynekleri, yakasına işleme yapılarak süslenmiştir.
Yapıldığı yerin adıyla anılan Ayancık Göynek Yakaları günümüzde giyilmediği için halk tarafından yapılmamakta, ancak gelen turistler tarafından talep edilmektedir. Sinop ilinde yapılan gözlemler sonucu, el işlemelerine yönelik turistik eşya üretimi ve pazarlamasına rastlanmamıştır. Her yıl ortalama 50 bin turistin (Sinop İl Turizm Müdürlüğü Verileri) ziyaret ettiği Sinop ilinde ev kadınlarına yönelik bir öğretim programı hazırlanması gereksinimi doğmuştur.
Bu gereksinimden yola çıkarak Sinop Anadolu Meslek Lisesinde; Ayancık Göynek Yakaları üzerine uygulanan el işlemelerinin turistik eşya üzerine uygulanmasına ilişkin öğretim programı hazırlanarak Sinop ilinde yaşayan ev kadınlarına uygulanmıştır.
Hazırlanıp uygulanan öğretim programı ile;
- Ayancık Göynek Yakalarında kullanılan araç gereç, renk ve işleme tekniklerinin tespit edilerek analizlerinin yapılması,
- Yörede unutulmak üzere olan Ayancık Göynek Yakaları el işlemelerinin yeniden canlandırılması,
- Yeni bir öğretim programının hazırlanması,
- Ayancık Göynek Yakaları üzerine uygulanan el işlemelerinin turistik eşya üzerine uygulanabilirliğinin eğitim yoluyla sağlanması,
- Uygulanan öğretim programından elde edilen sonuçların değerlendirilmesi,
- Oluşturulan turistik eşyalarla Sinop ilinin tanıtımının yapılması,
- Yapılan çalışma ile nakış öğretmenlerine kaynak oluşturulması,
- Üretime yönelik çalışmaların yaygınlaştırılarak ekonomiye katkıda bulunulması,
- Ev kadınlarının üretime yönlendirilerek aktif hale getirilmesi amaçlanmıştır.
Yapılan alan araştırmalarında yöresel el sanatlarının saptanması yapılmışsa da bu işlemelerin turistik eşyaya uygulanmasına ilişkin öğretim programı hazırlanmamıştır. Yöresel el işlemelerinin araştırılarak ortaya çıkarılması ve günümüzde yaşamasının sağlanması el sanatlarının yok olmaması açısından önemlidir. Hazırlanan öğretim programı hem el işlemelerinin yok olmamasını sağlayacak hem de yöre insanının yaratıcılığını da geliştirerek ekonomik katkı sağlayacaktır. Ayrıca hazırlanan öğretim programı etkili olduğu takdirde yörenin tanıtılmasını sağlayacaktır.
Ayancık Göynek Yakaları üzerine uygulanan el işlemeleri yörede unutulmak üzeredir. Hazırlanan öğretim programı el işlemelerinin turistik eşya üzerine uygulanarak yeniden canlandırılması ve üretilmesi için önemlidir.
Yörede bu alanda hiçbir çalışmanın yapılmamış olması ve yapılacak ürünlerin turizm yöresi olduğundan kolay pazarlanabilmesi nedeniyle yöre halkına getireceği ekonomik katkıdan dolayı önemlidir.
Nakış öğretmenlerine bulundukları yörede geleneksel işlemeleri araştırarak üretime yönelik çalışmalar yapmaları açısından hazır materyal sağlayacağı umulmaktadır.
El Sanatları alanında üretime yönelik çalışmalar konusundaki eksikliği giderme ve yeni araştırmacıları teşvik etme açısından da bir ölçüde katkıda bulunacağına inanılmaktadır.
Sinop Anadolu Meslek Lisesinde üretime yönelik çalışmalar; Ayancık Göynek Yakaları üzerindeki el işlemeleri ile sınırlı kalmayıp diğer el işlemeleri ile ilgili olarak devam etmektedir.
Heybe-Foto1Heybe-Foto2Kılıf-Foto3
Ayancık Göynek Yakaları üzerindeki el işlemeleri günümüz ürünlerine uygulanarak üretilmektedir. Heybe (Fotoğraf 1-2), cep telefonluğu (Fotoğraf 3), çeşitli modellerde göynekler (Fotoğraf 4-5-6), iğnelik (Fotoğraf 7), keseler (Fotoğraf 8-9), çocuk giysileri (Fotoğraf 10), elbise (Fotoğraf 11), keçe terlik, çeşitli süs eşyaları, vb. ürünlerden toplu sipariş alınmaktadır (Sinop Anadolu Meslek Lisesi).
Göynekler ... Foto 4-5-6İğnelik ... Foto 7
Anasayfa
